For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Злучнік.

Злучнік

Злучнік — часьціна мовы, якая ўжываецца для сувязі словаў, частак складанага сказа і самастойных сказаў. Найбольш часта злучнікі зьвязваюць аднародныя члены й простыя сказы ў складаным. Так, у сказе Нават страціўшы зрок, абыду я паўсьвету, а да родных мясьцін шлях заўсёды знайду. (Пятрусь Броўка) злучнік а зьвязвае аднародныя члены. У сказе Абыходзілі вёсны ’і зімы, ’і гады за гадамі плылі (Якуб Колас) першы злучнік ’і зьвязвае аднародныя члены, а другі злучнік ’і зьвязвае два простыя сказы складанага.

Злучнікі падзяляюцца

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Злучнікі падзяляюцца па:

  • паходжаньні;
  • значэньні;
  • ўжываньні.

Вытворныя і невытворныя злучнікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паводле паходжаньня злучнікі падзяляюцца на:

  • вытворныя
  • невытворныя

Невытворныя злучнікі больш старажытнага паходжаньня: а', але, ды, ’і, бо і інш. Вытворныя ўтварыліся ад іншых часьцін мовы: што, калі, як, быццам, затое, затым, хоць, таму што, тым часам як і інш.

Злучальныя і падпарадкавальныя злучнікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паводле значэньня злучнікі падзяляюцца на:

  • злучальныя
  • падпарадкавальныя

Злучальныя злучнікі раўнапраўныя адзінкі — члены сказа і простыя сказы складанага сказа: Яшчэ цьвіце ’і' дзяцельнік, ’і мята, а плечы зводзіць першым халадком. (С. Грахоўскі) У гэтым сказе злучнік ’і зьвязвае аднародныя члены, злучнік а — два простыя сказы ў складаным. Амэрыка! Я ў твой народ ’і ў сэрца твае веру, ды многа дзьме сьцюдзёных тут вятроў. (Пімен Панчанка) Злучнік ’і зьвязвае аднародныя члены, злучнік ды — простыя сказы ў складаным.
Падпарадкавальныя злучнікі служаць для сувязі нераўнапраўных адзінак будовы сказа. Яны звычайна ў складаным сказе зьвязваюць простыя сказы, зь якіх адзін падпарадкоўваецца другому: Каб самому блізка ўбачыць неба, каб запомніць родную зямлю, навучыцца самастойна трэба маладому лётаць жураўлю. (Анатоль Вярцінскі) Злучнік каб зьвязвае два даданыя сказы з галоўным.

Адзіночныя, паўторныя і парныя злучнікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

паводле ўжываньня злучнікі падзяляюцца на:

  • адзіночныя
  • паўторныя
  • парныя

Адзіночныя злучнікі ўжываюцца ў сказе адзін раз для сувязі адзінападобных (аднолькавых) членаў і частак складанага сказа. Да іх адносяцца злучнікі ’і, а, але, ды' і інш.
Паўторныя злучнікі паўтараюцца пры кожным аднародным члене ці простым сказе ў складаным. Злучнік то — то, ці то — ці то, ні — ні, ня то — ня то' ўжываюцца толькі як паўторныя: Ні лясоў, ні гор абапал, толькі сьнег ды сьнег бясконца. (А. Звонак) То глябіня, то раптам мель, то сівер люты, то агонь... (Пятрусь Броўка) Злучнік ’і, або, ці, ды, каб, што, як і інш. ўжываюцца як адзіночныя і як паўторныя.
Парныя злучнікі — гэта спалучэньні з двух ці больш словаў: ня толькі — але і, калі — то, як — так і, хоць і — але і інш.

Адрозьненьне злучніка ад іншых часьцін мовы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Злучнікі што, чым трэба адрозьніваць ад аднагучнага адноснага займеньніка што (у творным склоне чым), які ня толькі зьвязвае даданы сказ з галоўным, але зьяўляецца членам сказа. Параўнайце:
Вось так часам яно бывае, што мы ў сумятлівым жыцьці мінаем і не заўважаем красы сваіх родных мясьцін. (М .Хведароўскі)
Я ўспамінаю сыраежкі, што мы на вогішчы пяклі.(Пятрусь Броўка) У першым сказе што — злучнік, у другім што — адносны займеньнік, дапаўненьне.
Чым дакучліва бурчаць, лепей памаўчаць. (Народная прыказка) Чым хата багата, тым і рада. (Народная прыказка) У першым сказе чым — злучнік, у другім сказе чым — адносны займеньнік, дапаўненьне.
Злучнік затое трэба адрозьніваць ад указальнага займеньніка тое і прыназоўніка за (за тое). Параўнайце:
Удзень сьвяціла сонца і нават было горача, затое ноччу дацінаў холад. (Міхась Лынькоў) Чаго было чапляцца за тое, што на век адышло, сплыло ў нябыт. (Іван Мележ) У першым сказе затое — злучніке, у другім за тое — займеньнік з прыназоўнікам, у сказе выступае дапаўненьнем.

{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Злучнік
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?