For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Таж Махал.

Таж Махал

ЮНЕСКО
Мечеть
Таж Махал
һинд ताज महल, урду تاج محل‎, ингл. Taj Mahal
Таж Махал мавзолейы
Таж Махал мавзолейы
Ил Индия
Ҡала Агра
Координаталар 27/10/29.75/N/78/2/31.55/E
Конфессия ислам
Бина тибы мавзолей — мәсет
Нигеҙләүсе Шах-Джахан
Нигеҙләнгән 1632 йыл
Төҙөлөшө 1632—1653 йылдар
Бөгөнгө хәле музей
Сайт Рәсми сайт
 Таж Махал Викимилектә

1653

Таж Махал — XVII быуатта Бөйөк Моголдар империяһы падишаһы Шаһ Йыһан үҙенең ун дүртенсе бала тапҡанда үлгән ҡатыны Мумтаз-Махал иҫтәлегенә төҙөткән мавзолей-мәсет. Таж Махал һинд, фарси һәм ғәрәп стилдәрен ҡулланған Бөйөк Моголдар империяһы стилендә төҙөлгән иң яҡшы архитектура өлгөһө тип иҫәпләнә[1][2]. 1983 йылда Таж Махал ЮНЕКСКО-ның Бөтә донъя мираҫы тип иғлан ителә: «Һиндостанда мосолман сәнғәтенең ынйыһы һәм барыһы ла танығын бөтә донъя мираҫы»[3].

Аҡ мәрмәрҙән эшләнгән кәшәнә көмбәҙе иң билдәле тип компоненты булып тороуға ҡарамаҫтан, Таж Махал структураһы интеграцияланған комплекс. ин 1632 йылда бина төҙөү башлана һәм яҡынса 1653 йылда тамамлана. Төҙөлөштә 20 меңдән ашыу оҫта һәм һөнәрсе эшләй[4]. Төҙөлөш эштәрен император контролендәге архитекторҙар советы башҡара. Архитекторҙар советында Дешенов-Ана, Макрамат Хан һәм Устад Ахмад Лахори була. Баш архитектор булып Лахори иҫәпләнә[3]. Башҡа фараз буйынса төрөк архитекторы Иса Мәхәмәт Әфәнде баш архитектор булған[5].

Мавзолей эсендә шаһ һәм уның ҡатынының төрбәһе ҡуйылған. Ысынында иһә, уларҙың ерләнгән урыны төрбә аҫтында ергә күмелгән. Төҙөлөш йылдары яҡынса 1630—1652 йылдар. Тах Махал 74 метрлыҡ платформа өҫтәндә ҡуйылған биш мөйөшлө көмбәҙҙән тора. Мөйөштәренә дүрт манара ҡуйылған. Манаралар емерелгән осраҡта төрбәне емермәһен өсөн ситкә ауышырыҡ итеп ҡуйылған. Мавзолей алдында фонтанлы һәм бассейнлы баҡса урынлашҡан.

Мавзолейҙың стеналары шымартылған ярым үтә күренмәле мәрмәрҙән һалынған. Мәрмәр 300 км ситтән килтерелгән. Төҙөлөштә фирүзә, агат, малахит, аҡыҡ файһаланылған. Мәрмәрҙең шундай үҙенсәлеге бар, ул көн яҡтыһында аҡ төҫтә, таң яҡтыһында алһыу төҫтә, айлы төндә көмөш төҫтә булып күренә.

Һиндостандың Утар Прадеш штатының Агра ҡалаһында урынлашҡан. Донъяла иң матур биналарҙың береһе, Һиндостанға килеүсе туристар өсөн иҫтәлекле урын булып иҫәпләнә.

Проекттың авторы – Бөйөк Синандың уҡыусыһы Сүриә архитекторы Устада Иса Хан (инг.)баш..

2007 йылда «Донъяның ете мөғжизәһе» итеп һайланған[6] 2,5 км ситтә урынлашҡан Агра Форты менән берлектә ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индерелгән.

Төҙөлөшө

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тадж Махал көнсығыштан күренеш
ЮНЕСКО флагы ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы, объект № 252
рус. • англ. • фр.

Комплекс төҙөлөшөнә империяның барлыҡ мәйөштәренән, шулай уҡ Урта Азия, Фарсы һәм Яҡын Көнсығыш илдәрернән 22 00-нән артың оҫта саҡылыла.

Таж Махал Агра крпестынан көньяҡтараҡ төҙөлә. Махарадже Джай Сингху (англ. Jai Singh I) ерен Шах-Джахан Агры үҙегендәге ҙур һарайға алыштырып ала. 1.2 герктар ерҙең ҡатламы алыштырыла, йылға ярынан 50 метрға күтәрелә.Буласаҡ мавзолей урынында ҡоҙоҡтар ҡаҙыла, ҡоҙоҡтар буласаҡ ҡорамдың фундаменты өсөн бур ташы менән тултырыла.Мавзолей тирәләй кирбестән төҙөлөш баҫҡыстары төҙөлә. Төҙөлөш баҫҡыстары шул тиклем ҙур була, оҫталар улырҙы емереү генә бер нисә йыл ваҡытты аласаҡ тип хәүфләнә. Риүәйәт буйынса, тәһәләш тамамланғас Шах-Джахан һәр кем үҙенә кәрәгенсә кирбес ала ала тип иғлан итә. Нәтижәлә крәҫтиәндәр бер тән эсендә ярҙамсыл стенаны ҡутарып ташып алалар.

Тадж Махал Могол архитектураһы өлгөһө булып тора – бында Ислам, Һиндостан, Персия (Иран) төҙөлөш сәнғәте өлгөләре ҡатнашҡан.

Жахан Шах үҙе өсөн дә мавзолей төҙөргө йыйына, әммә төҙөлөш башланмаҫ элек вафат була һәм Тадж Махалда ҡатыны менән ерләнә.

Тадж Махалды төҙөү өсөн төҙөлөш материалдары бөтә донъянан ҡайтарыла, уларҙы күсереү өсөн 10 000 кеше ҡатнаша. Төҙөлөш менән Әхмәд Лухара (Uhmad Ahmad Lahauri) етәкселек иткән тип иҫәпләнә.[7] Төҙөлөш 1653 йылда тамамлана.[8]

Хәүеф

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күптәр ҡасан да булһа төҙөлгән иң матур бина тип иҫәпләй. Тик, бина кислота ямғырҙары аҫтында әкренләп емерелә.[9] Яҡындаға нефть эшкәртеү заводтарын емереүҙә ғәйепләйҙәр. 1996 йылда Һиндостандың Юғары суда яҡындағы сәнәғәт объекттары Тадж Махалға зыян килтерә тип белдәрә.[10] Суд 10 400 км тирәлекте һаҡлау зонаһы тип иғлан итә. Заводтар таш күмер урынына тәбиғи газ ҡулланырға бурыслы.[11]

Күрергә килеүселәрҙең дә йоғонтоһо бат тип иҫәпләнә. Агра экологы Раджан Кишоре (Rajan Kishore) күрергә килеүселәр емерелеүгә баҫым яһай, һәм уларҙың һанан сикләргә тигән тәҡдим яһай.[12]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Таж Махал Викимилектә
  1. http://bash.bashgazet.ru/obshestvo/5645-mgelek-y-bilde.html

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Hasan, Parween (November 1994), "«Review of Mughal Architecture: Its outline and its history»", The Journal of Asian Studies Т. 53 (4): 1301 
  2. ↑ Lesley A. DuTemple, «The Taj Mahal», Lerner Publishing Group (March 2003). p. 26: «The Taj Mahal, a spectacular example of Moghul architecture, blends Islamic, Hindu and Persian styles».
  3. ↑ 3,0 3,1 Taj Mahal (ингл.). UNESCO. Дата обращения: 9 май 2019.
  4. ↑ Тадж-Махал.
  5. ↑ Architect of the Taj Mahal — Architect of the Taj Agra — Chief Architect of the Taj Agra India.
  6. ↑ http://www.new7wonders.com/en/the_whole_world_of_new7wonders/the_official_new_7_wonders_of_the_world/ 2011 йыл 24 май архивланған.
  7. ↑ UNESCO advisory body evaluation.
  8. ↑ Ganguly, Meenaksy At The Taj Mahal, Grime Amid Grandeur - TIME. time.com (10 сентябрь 2001). Дата обращения: 2 апрель 2011. 2012 йыл 17 ғинуар архивланған.
  9. ↑ News - Environment: India's famed Taj Mahal is losing its lustre. iol.co.za. Дата обращения: 29 апрель 2010. 2006 йыл 27 апрель архивланған.
  10. ↑ Morley, Ian ArchitectureWeek - Culture - Saving the Taj Mahal - 2007.0411. architectureweek.com (April 11, 2007). Дата обращения: 2 апрель 2011.
  11. ↑ Why is the Taj Trapezium Zone and why is it called so? Times of India (4 май 2008). Дата обращения: 2 апрель 2011. 2012 йыл 1 март архивланған.
  12. ↑ Fitzpatrick, Michelle Tourist boom puts Asia's treasures at risk. Agence France-Presse (8 март 2011). Дата обращения: 2 апрель 2011.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Таж Махал Викимилектә
⚙️ 
Стилдәр
Ҡоролмалар
Ҡарағыҙ
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license. Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license. Credit: (see original file).
Таж Махал
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

✕
This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?