Nifrət
Vikipediya, azad ensiklopediya
| Kateqoriya:Duyğular |
| Duyğular |
|---|
  |
|
Nifrət müəyyən insanlara, əşyalara və ya ideyalara qarşı güclü mənfi emosional reaksiyadır, adətən nəyəsə qarşı müqavimət və ya nifrətlə bağlıdır.[1] Nifrət çox vaxt güclü qəzəb və ikrah hissi ilə əlaqələndirilir. Nifrət bəzən sevginin əksi olaraq görülür.
Nifrətlə bağlı bir sıra müxtəlif təriflər və perspektivlər irəli sürülmüşdür. Filosoflar nifrətin mahiyyətini və təbiətini anlamaqla məşğul olmuşlar, bəzi dinlər isə buna müsbət baxır və müəyyən qruplara qarşı nifrəti təşviq edir. Sosial və psixoloji nəzəriyyəçilər nifrəti utilitar mənada başa düşürlər. Bəzi ictimai nifrət nümayişləri bəzən tolerantlığa dəyər verən plüralist mədəniyyətlər kontekstində qanuni olaraq qadağan edilir.
Nifrət emosiyaların geniş diapazonunu əhatə edə bilər və mədəni kontekstdən və emosional və ya intellektual reaksiyaya səbəb olan vəziyyətdən asılı olaraq çox fərqli ifadələrə malik ola bilər. Nifrətin baş verdiyi kontekstdən asılı olaraq, müxtəlif cəmiyyətlər ona müsbət, mənfi və ya neytral baxa bilər.
Emosiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bir emosiya olaraq nifrət qısamüddətli və ya uzunmüddətli ola bilər.[2] Bu, aşağı intensivliyə də malik ola bilər: "Mən brokkoliyə nifrət edirəm" və ya yüksək intensivlikdə ola bilər: "Mən bütün dünyaya nifrət edirəm". [3] Bəzi hallarda nifrət xarici təsirlərdən, məsələn, sui-istifadə, aldadılma və ya manipulyasiyaya məruz qalma kimi səbəblərdən yaranan cavab reaksiyası ola bilər. Bir qayda olaraq, nifrət müəyyən sosioloji hadisələri düzgün dərk edə bilməməyə gətirib çıxaran dərin psixoloji reaksiyadır. ABŞ psixoloqu Robert Sternberq nifrətdə üç əsas element görür:
- yaxınlığın təhlükəyə çevrildiyi zaman məsafə yaratmaqla yaxınlığın inkarı;
- qorxu və ya qəzəb kimi ehtirasın infuziyası;
- əvvəllər qiymətləndirilmiş obyektin dəyərdən düşməsi barədə qərar.[2]
Nifrətdə tapılan mühüm özünümüdafiə funksiyası[4] Steynberqin “üsyankae” nifrətin təhlili ilə təsvir edilə bilər, beləliklə, asılı münasibət muxtariyyət axtarışında rədd edilir. [5]
Psixoanaliz
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ziqmund Freyd nifrəti öz bədbəxtliyinin mənbəyini məhv etmək istəyən bir eqo halı olaraq təyin edərək, bunun özünü qoruma məsələsi ilə əlaqəli olduğunu vurğuladı.[6] Donald Vinnikott, nifrətin xarici bir obyektin tanınması ilə əlaqəli inkişaf addımı olduğunu vurğulamışdır: "Magik məhvetmə ilə müqayisədə, aqressiv fikirlər və davranışlar müsbət dəyər qazanır və nifrət sivilizasiyanın əlamətinə çevrilir".[7]
Onun ardınca, obyekt münasibətləri nəzəriyyəsi analitik şəraitdə nifrətin tanınmasının vacibliyini vurğulayır: analitik öz nifrətini etiraf edir (ciddi vaxt məhdudiyyətlərində və alınan ödənişdə aşkar edildiyi kimi),[8] bu da öz növbəsində bunu mümkün edə bilər. xəstənin analitikə qarşı əvvəllər gizlətdiyi nifrətini etiraf etməsi və özündə saxlaması üçün. [4]
Adam Fillips o qədər irəli getmişdir ki, nifrət və nifrət olmadan bir münasibətdə əsl xeyirxahlığın mümkün olmadığını qeyd etmişdir. Belə ki, onun fikrincə şəxsiyyətlərarası məyusluqların və onlarla əlaqəli düşmənçiliklərin qeyri-sentimental etirafı həqiqi dostluq hissinin yaranmasına imkan verə bilər.[9]
Fəlsəfə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qədim dövrlərdən filosoflar nifrəti təsvir etməyə çalışırdılar və bu gün müxtəlif təriflər mövcuddur. Məsələn, Aristotel bunu qəzəb və hirsdən fərqli nəzərdən keçirərək, nifrəti bir obyekti məhv etmək istəyi kimi təsvir etmiş və göstərmişdir ki, bu, zamanla sağalmazdır. [10] Devid Yum da öz konseptuallaşdırmasını təklif edərək, nifrətin heç bir şəkildə müəyyən edilə bilməyən, azalmayan bir hiss olduğunu müdafiə etmişdir.[11]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Reber, A.S., & Reber, E. (2002). The Penguin dictionary of psychology. New York: Penguin Books.
- ↑ 1 2 Y Ito ed., Encyclopedia of Emotion (2010) p. 302
- ↑ S Kucuk, Brand Hate (2016) p. 12-3
- ↑ 1 2 I Craib, Psychoanalysis (Cambridge 2001) p. 208
- ↑ Y Ito ed., Encyclopedia of Emotion (2010) p. 303
- ↑ S Freud, 'The instincts and their vicissitudes' (1915) in On Metapsychology (PFL 11) p. 135-5.
- ↑ D W Winnicott, The Child, the Family, and the Outside World (Penguin 1973) p. 239
- ↑ J Malcolm, Psychoanalysis (London 1988) p. 143
- ↑ A Phillips/B Taylor, On Kindness (London 2004) p. 93-4
- ↑ Smith, Tiffany Watt. The Book of Human Emotions: From Ambiguphobia to Umpty -- 154 Words from Around the World for How We Feel (ingilis). Little, Brown. 2016-06-07. ISBN 9780316265393.
- ↑ Spencer, F. Scott. Mixed Feelings and Vexed Passions: Exploring Emotions in Biblical Literature. Atlanta, GA: SBL Press. 2017. 61. ISBN 9780884142577.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
