Məczub Təbrizi — şair.

Şərəfəddin Mirzə Məhəmməd Məczub Təbrizi haqqında Vəliqulu bəy Şamlu "Qisəsi-Xaqani" adlı təzkirəsində yazır:"Onun əsli təbrizlidir. Şairlik fənnində böyük ustaddır. Fəzilət ehsanı süfrəsindən tam bəhrəsi var. Çox fəsahətli və bəlağətli olduğundan nəzm və nəsr gülüstan və bustanının qəzəlxan bülbülüdür. Qəzəldə Xacə Hafiz Şirazinin yolu ilə getdiyini bildirir. Təxminən üç min beytlik "Şahrahi-nicat"adlı məsnəvisi var. Onun toplanmış beytlərinin sayı on mindən artıqdır". Məczubun təvəllüd tarixi məlum deyil. Bir rübaidən aydın olur ki, o,1682-ci ildə vəfat etmişdir. Məhəmmədəli Tərbiyət "Danişməndani-Azərbaycan" əsərində məlumat verir ki, şair üç min beytlik "Şahrahi-nicat"("Nicat yolu") məsnəvisini 1655-ci ildə qələmə almış, 1677-ci ildə yazıb bitirdiyi üç yüz on dörd bəndlik "Təyidat" ("Təsdiq olunan fikirlər") adlı mənzum risaləsini Şah Suleyman Səfəviyə (1666-1694) ithaf etmişdir. Bu əsər tövhidə, imaməti təsdiq edən hədislərə, on iki imamın mədhinə həsr olunub. Bunlardan başqa, şairin qəsidə, qəzəl, müxəmməs, tərcibənd, saqinamə və rübailərdən ibarət dörd min beytlik farsca divanı da vardır

Məczubun nəşrinə məqalə həsr etdiyimiz anadilli divanının təqribən üçdə birini şiə imamlarının mədhinə həsr olunmuş şeirlər təşkil edir. Məczubun şeirlərindən onun qatı şiə ideoloqu olunduğunu,bir sıra təsəvvüf təriqətlərini sərt bir formada tənqid edərək, onları təqib etməyə çağırdığını və bununla fəxr etdiyini görürük. Lakin şairin yaradıcılığının digər diqqətəlayiq cəhətlərinə diqqəti cəlb edən Paşa Kərimov yazır: "Məczub geniş mütaliə dairəsinə malik, elmin bir sıra sahələrini, ədəbiyyatı gözəl bilən şairdir. Lirik şeirlərində o, səmimi duyğuları tərənnüm etməsi, poeziyaya yeni obrazlar gətirməsi ilə diqqətimizi cəlb edir. Məczub vəsf etdiyi eşqin hər kəsə nəsib olmayan bir duyğu, Tanrı vergisi olduğu iddia edir:

Paşa Kərimov Məczubun şeirlərindəki aşiq obrazından ətraflı danışır. Qeyd edir ki, şairin yaratdığı aşiq obrazı eşqinin paklığı, saflığı, səmimiyyəti, sevgisi yolunda hər bəlaya hazır olması, fədakarlığı ilə diqqəti cəlb edir. Məczubun şeirlərindəki səmimiyyəti dəyərləndirən tədqiqatçı yazır:"Səmimi hisslərin ifadəsi şairin bir sıra beytlərində orijinal obrazların yaranmasına səbəb olmuşdur.Lirik qəhrəmanının həsrəti elə böyükdür ki, o sərapa (başdan -ayağa) söz olub yarım gözləyir. Görüş üçün verilən vədədən cəmi bir nəfəs gecikdiyinə görə aşiqin bağrı qan olur:

Tədqiqatçı, Məczubun şeirlərində bədii ifadə vasitələrindən, poetik fiqurlardan məharətlə, istedadla istifadə etməsini ətraflı nəzərdən keçirmişdir. Şairin dilindən danışarkən onun şeirlərində "Örkən nə qədər uzun olsa da, doğanaqdan keçər","Ot kökü üstə bitər", "Nə əkərsən onu biçərsən","Azın çoxla oyunu olmaz", "Əl məndən, ətək səndən","Könüldən könülə yol var" kimi atalar sözləri və məsələləri işlətdiyini göstərmişdir.^[1]

Azərbaycan ədəbiyyatı
Qədim dövr	"Dəvdək"  • Əbu Məhəmməd ibn Bəşşar  • Musa Şəhəvat  • İsmayıl ibn Yəsar  • Əbul-Abbas əl-Əma  • Yusif Xoylu  • Qətran Təbrizi  • Əbül-Üla Gəncəvi  • Xaqani Şirvani  • Nizami Gəncəvi  • Fələki Şirvani  • Mücirəddin Beyləqani  • İzzəddin Şirvani  • Eynəlqüzat Miyanəci  • Məhsəti Gəncəvi  • Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi  • Hümam Təbrizi  • Əbubəkr ibn Xosrov əl-Ustad
Orta əsrlər	İzzəddin Həsənoğlu  • Ümmi İsa  • Nəsir Bakuvi  • Mustafa Zərir  • Suli Fəqih  • Qazi Bürhanəddin  • Şah Qasım Ənvar  • Baba Kuhi Bakuvi  • Əvhədi Marağayi  • Yusif Məddah  • Əbdülqədir Marağayi  • Fəzlullah Nəimi  • İmadəddin Nəsimi  • Şeyx Səfi  • Şeyx İbrahim Gülşəni  • Cahanşah Həqiqi  • Ziya Ordubadi  • Hamidi  • Əhmədi Təbrizi  • Sultan Yaqub  • Xətai Təbrizi  • Xəlili (şair)  • Həbibi  • Aşıq Qurbani  • Şah İsmayıl Xətai  • Məhəmməd Füzuli  • Həqiri Təbrizi  • Əmir Şahi Səbzəvari  • Kişvəri  • Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvini  • Saib Təbrizi  • Qövsi Təbrizi  • Fədai Təbrizi  • Məhəmməd Əmani  • Məczub Təbrizi  • Azər Bəydili  • Tərzi Əfşar  • Mirzə Möhsün Təsir Təbrizi  • Rəfiqi  • Hatif İsfahani  • Fatma xanım Ani  • Sarı Aşıq  • Aşıq Abbas Tufarqanlı  • Aşıq Abdulla  • Məhcur Şirvani  • Xətib Təbrizi  • Məsihi  • Kəlbəli xan Müsahib-Gəncəvi  • Səfiqulu bəy Şamlu  • Mürtəzaqulu sultan Şamlu  • Şəms Təbrizi  • Mirzə Saleh Təbrizi  • Süruri  • Məlik bəy Avcı  • Vaiz Qəzvini  • Seyid Yəhya Bakuvi  • Yusif Müsküri  • Sədallah Bərdəi  • Arif Ərdəbili  • Nişat Şirvani  • Şakir Şirvani  • Arif Şirvani  • Arif Təbrizi  • Hacı Çələbi Zari  • Ağa Məsih Şirvani  • Nəbi  • Xəstə Qasım  • Aşıq Valeh  • Şikəstə Şirin  • Miskin Abdal  • Sayat Nova  • Molla Vəli Vidadi  • Məhəmmədhüseyn xan Müştaq
Yeni dövr	Mirzə Müslüm Qüdsi  • Molla Pənah Vaqif  • Qasım bəy Zakir  • Seyid Əbülqasım Nəbati  • Seyid Əzim Şirvani  • Abbasqulu ağa Bakıxanov  • Mirzə Şəfi Vazeh  • İsmayıl bəy Qutqaşınlı  • Mirzə Fətəli Axundzadə  • Nəcəf bəy Vəzirov  • Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev  • Həsən bəy Zərdabi  • Mirzə Ələkbər Sabir  • Abbas Səhhət  • Mirzə Kazım Qazi Əskərzadə  • Cəlil Məmmədquluzadə  • Məhəmməd Cəfər Miskin  • Məhəmməd Hadi  • Xurşudbanu Natəvan  • Əbülfət xan Cavanşir  • Ağabəyim ağa  • Qəmər bəyim Şeyda  • Qönçəbəyim  • Cəfərqulu xan Nəva  • Əbülqasım Nəbati  • Mehdiqulu xan Vəfa  • Zeynalabdin Şirvani  • Mustafa ağa Şuxi  • Hacı Məhəmmədəli Şirvani  • Almas İldırım  • Səkinə Axundzadə  • Sultan Məcid Qənizadə  • Həsənəli xan Qaradaği  • Firidun bəy Köçərli  • Mirzə Əli Möcüz  • Salman Mümtaz  • Məhəmməd Tağı Sidqi  • Heyran xanım  • Əli Nəzmi  • Vəli Xuluflu  • Tağı Şahbazi Simurğ  • Rəşid bəy Əfəndiyev
Ən yeni dövr	Anar  • Bəxtiyar Vahabzadə  • Hüseyn Cavid  • Cəfər Cabbarlı  • Şəhriyar  • Mikayıl Müşfiq  • Nəriman Həsənzadə  • Nəriman Nərimanov  • Səməd Vurğun  • Süleyman Rüstəm  • Rəsul Rza  • Nigar Rəfibəyli  • Süleyman Rəhimov  • Süleyman Sani Axundov  • Əhməd Cavad  • İlyas Əfəndiyev  • Məmməd Səid Ordubadi  • Yusif Vəzir Çəmənzəminli  • Əli Vəliyev  • Mir Cəlal Paşayev  • Mehdi Hüseyn  • Hüseyn Abbaszadə  • Bayram Bayramov  • Cəmil Əlibəyov  • Vidadi Babanlı  • Manaf Süleymanov  • Ələviyyə Babayeva  • Süleyman Vəliyev  • Əzizə Əhmədova  • Əfqan Əsgərov  • Gülhüseyn Hüseynoğlu  • Əlibala Hacızadə  • Salam Qədirzadə  • Çingiz Hüseynov  • Ənvər Məmmədxanlı  • İsa Muğanna  • Məmməd Araz  • Sabir Əhmədli  • Əkrəm Əylisli  • Elçin Əfəndiyev  • Sabir Rüstəmxanlı  • Ələkbər Salahzadə  • Fərman Kərimzadə  • Maqsud İbrahimbəyov  • Rüstəm İbrahimbəyov  • Mövlud Süleymanlı  • Yusif Səmədoğlu  • İsi Məlikzadə  • Nəbi Xəzri  • Seyran Səxavət  • İslam Səfərli  • Nəriman Həsənzadə  • Ənvər Əlibəyli  • Hüseyn Arif  • Əliağa Kürçaylı  • Sabir Azəri  • Çingiz Abdullayev  • Ramiz Rövşən  • Vahid Məmmədli  • Elxan Elatlı  • Varis Yolçiyev  • Rövşən Abdullaoğlu  • Elizabet Tüdor
Dastanlar	Kitabi-Dədə Qorqud  • Abbas və Gülgəz  • Aşıq Qərib  • Əsli və Kərəm  • Koroğlu  • Novruz  • Şah İsmayıl

]

1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-01.