Hidayət xeyriyyə cəmiyyəti - əsas məqsədi qoçular və qatillərlə mübarizə aparmaq, dini fanatizmə qarşı çıxmaq olan cəmiyyət. 1904-cü ildə yaradılan cəmiyyətin idarə heyətində Hacı Zeynalabdin Tağıyev, İsa bəy Hacınski, Mirməhəmməd Kərim Bakuvi, Molla Ruhulla Məmmədzadə, Əhməd bəy Ağaoğlu, Mustafa bəy Əlibəyov və digərləri olub. Cəmiyyətin üzvləri daima öz fikirlərinə və əməllərinə görə cinayətkarlar və dini radikallar tərəfindən təqiblərə məruz qalıblar.

Hidayət Xeyriyyə Cəmiyyəti 1904-cü ildə Bakıda yaradılıb. Cəmiyyətin yaradıcıları əsasən ruhanilər və ziyalılar idi. Onların əsas məqsədi Bakıda insanları narahat edən qoçular və qatillərlə mübarizə aparmaq, dini fanatizmin qarşısını almaq olub. Camaatı incidən, küçələrdə qadınları təhqir edən şəxslər cəmiyyətin üzvləri tərəfindən müəyyən edilir və onların barəsində cəza tədbirləri görülməsi üçün adları general-qubernatora təqdim olunurdu. Hidayət Xeyriyyə Cəmiyyətinin on nəfərdən ibarət idarə heyəti var idi. Bunlar Hacı Zeynalabdin Tağıyev, İsa bəy Hacınski, Mir Məhəmməd Kərim, Molla Ruhulla Məmmədzadə, Əhməd bəy Ağaoğlu, Mustafa bəy Əlibəyov və digərləri idilər. Cəmiyyətin nizamnaməsini Əhməd bəy Ağaoğlu yazıb^[1].

Cəmiyyətin dəstəyi ilə 1906-ilin noyabrın 17-də şəhərdə insanları narahat edən bir neçə qoçu haqqında cəza tədbiri görülür. Onlardan biri də Novxanıda yaşayan Məşədi Hacı oğlu idi. İllər sonra 1912-ci il yanvarın 16-da fürsət tapan Məşədi Hacı qisas almaq üçün cəmiyyətin üzvü Molla Ruhulla Məmmədzadəni öz evində qətlə yetirib^[2]. 1913-cü ildə onun öldürülməsi ilə bağlı baş tutmuş məhkəmə prosesində cəmiyyətin katibi Mustafa bəy Əlibəyov iştirak edib^[3][4].

“Hidayət” cəmiyyəti dini fanatizm adətlərinə, şaxsey-vaxsey və bu kimi digər mərasimlərə qarşı çıxırdılar. Bu adət və mərasimlərin insanlara ancaq zərər verməsi ilə bağlı cəmiyyət insanlara müraciət edir. Cəmiyyətin katibi Mustafa bəy Əlibəyov isə bu barədə “İrşad” qəzetində məqalə yazır. Bu müraciət şəhərin fanatik dindarları tərəfindən qəzəblə qarşılanır. Hətta bəziləri cəmiyyətin üzvləri qazi Mir Məhəmməd Kərimin və Mustafa bəy Əlibəyovun başının kəsilməyini tələb edirlər. Daha sonra Məhəmməd Kərimin ev qapısını yandırırlar. Mustafa bəy Əlibəyov isə təqiblərdən azad olmaq üçün bir müddət öz evindən çıxmır^[5].

Cəmiyyətin katibi olan Mustafa bəy Əlibəyov^[6] Bakı neftini xarici kapitalın inhisarından qurtarıb xalqın rifahına sərf etmək məqsədilə cəmiyyətin nəzdində "Hidayəti-islamiyyə" neft şirkəti yaratmağa təşəbbüs göstərib. Bu məqsədlə şirkətin 27 bənddən ibarət nizamnaməsini tərtib edib^[7].

• Səfa Cəmiyyəti
• Nicat Cəmiyyəti
• Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti

Azərbaycan milli oyanışı
Tarixi	Cədidizm • Üsuli-Cədid • "Nicat" məktəbləri • Standart azərbaycanca • Azərbaycan intibahı • Mədəni təsir • Əlifba islahatları
Məclislər	Səfanın evi  • Hikmət evi  • Gözəl danışanlar dəstəsi  • Gül bağı  • Unudulmuşlar məclisi  • Dostluq məclisi  • Şairlər yığıncağı  • Qönçeyi-ülfət  • Əncüməni-şüəra
Maarifçilik təşkilatları	Nicat Cəmiyyəti • Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti • Hidayət • İmdadiyyə • Müqəddəs Nina • Nəşri-maarif • Nuxa-Hürriyyəti-Maarif • Səadət • Səfa
Əsas mətbuat orqanları	Molla Nəsrəddin • Füyuzat
Vacib şəxslər	Abbasqulu ağa Bakıxanov • Mirzə Şəfi Vazeh • Mirzə Fətəli Axundov • İsmayıl bəy Qutqaşınlı • Həbib bəy Mahmudbəyov • Sultan Məcid Qənizadə • Həsən bəy Zərdabi • Nəcəf bəy Vəzirov