Hepbörn sistemi
Vikipediya, azad ensiklopediya
 |
| Yapon yazısı |
|---|
| Komponentlər |
|
|
Durğu simvolları
|
| İstifadə |
|
Sillaboqramlar
|
| Transliterasiya |
|
|
Kirilləşdirmə |
Hepbörn sistemi (yap. ヘボン式 hebon-şiki, ing. the Hepburn romanization system) — yapon dilinin latın qrafikası ilə transkripsiya edilməsi üçün qaydalar. Sistemi Ceyms Hepbörn 1867-ci ildə çap etdiyi yapon-ingilis lüğəti üçün tərtib edib məşhurlaşdırmışdı. Sonradan bu sistem yenidən baxılıb 修正ヘボン式 Süsey Hebon-şiki adlandırıldı. Bu sistemi həm də 標準式 Hözün-şiki — "standart sistem" adlandırırlar.
Hepbörn sistemi bu günə qədər yapon dilinin latinizasiyasının ən məşhur üsuludur. İngilisdillilər üçün bu sistem yapon sözlərinin tələffüzü haqqda maksimal təsvir yaradır.
Hüquqi status
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hepbörn sistemi ingilis dilinin fonologiyası əsasında qurulduğundan Yaponiyada qarşılığlarla qəbul dildi. 21 sentyabr 1937-ci ildə yapon hökuməti kunrey-şiki kimi tanınan sistemdən istifadə etmək tələb edən fərman buraxmışdı. Bu fərman 1945-ci ildə Yaponiyanın zəbti zamanı amerikalılar tərəfindən ləğv olunmuşdu və zəbtin bitməsindən iki il sonra 1954-cü ildə bir qədər dəyişmiş halda yenidən qüvvəyə mindi.
1972-ci ildə Hepbörn sistemi ANSI tərəfindən Z39.11–1972 amerikan standartı elan olundu. 1989-cu ildə ISO tərəfindən 3602 standartı kimi təklif olundu, lakin kunrey-şiki standart kimi qəbul olundu. 6 oktyabr 1994-də Z39.11–1972 standartı da ləğv olundu.
Hepbörn sisteminin qaydaları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əsas hecalar
[redaktə | mənbəni redaktə et]| あ / ア а | い / イ i | う / ウ u | え / エ e | お / オ o | |||
| か / カ ka | き / キ ki | く / ク ku | け / ケ ke | こ / コ ko | きゃ / キャ kya | きゅ / キュ kyu | きょ / キョ kyo |
| さ / サ sa | し / シ shi | す / ス su | せ / セ se | そ / ソ so | しゃ / シャ sha | しゅ / シュ shu | しょ / ショ sho |
| た / タ ta | ち / チ chi | つ / ツ tsu | て / テ te | と / ト to | ちゃ / チャ cha | ちゅ / チュ chu | ちょ / チョ cho |
| な / ナ na | に / ニ ni | ぬ / ヌ nu | ね / ネ ne | の / ノ no | にゃ / ニャ nya | にゅ / ニュ nyu | にょ / ニョ nyo |
| は / ハ ha | ひ / ヒ hi | ふ / フ fu | へ / ヘ he | ほ / ホ ho | ひゃ / ヒャ hya | ひゅ / ヒュ hyu | ひょ / ヒョ hyo |
| ま / マ ma | み / ミ mi | む / ム mu | め / メ me | も / モ mo | みゃ / ミャ mya | みゅ / ミュ myu | みょ / ミョ myo |
| や / ヤ ya | ゆ / ユ yu | よ / ヨ yo | |||||
| ら / ラ ra | り / リ ri | る / ル ru | れ / レ re | ろ / ロ ro | りゃ / リャ rya | りゅ / リュ ryu | りょ / リョ ryo |
| わ / ワ wa | を / ヲ wo | ||||||
| ん / ン n | |||||||
| が / ガ ga | ぎ / ギ gi | ぐ / グ gu | げ / ゲ ge | ご / ゴ go | ぎゃ / ギャ gya | ぎゅ / ギュ gyu | ぎょ / ギョ gyo |
| ざ / ザ za | じ / ジ ji | ず / ズ zu | ぜ / ゼ ze | ぞ / ゾ zo | じゃ / ジャ ja | じゅ / ジュ ju | じょ / ジョ jo |
| だ / ダ da | ぢ / ヂ ji | づ / ヅ zu | で / デ de | ど / ド do | ぢゃ / ジャ ja | ぢゅ / ジュ ju | ぢょ / ジョ jo |
| ば / バ ba | び / ビ bi | ぶ / ブ bu | べ / ベ be | ぼ / ボ bo | びゃ / ビャ bya | びゅ / ビュ byu | びょ / ビョ byo |
| ぱ / パ pa | ぴ / ピ pi | ぷ / プ pu | ぺ / ペ pe | ぽ / ポ po | ぴゃ / ピャ pya | ぴゅ / ピュ pyu | ぴょ / ピョ pyo |
Genişlənmiş katakana
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bu işarələr əsasən sözlərin başqa dillərdə tələffüzü üçün istifadə olunur. Çoxsu standartlaşmış deyl, bəziləri isə nadir istifadə olunur.
| イェ ye | ||||
| ウィ wi | ウェ we | ウォ wo | ||
| ヷ va | ヸ vi | ヹ ve | ヺ vo | |
| ヴァ va | ヴィ vi | ヴ vu | ヴェ ve | ヴォ vo |
| シェ she | ||||
| ジェ je | ||||
| チェ che | ||||
| ティ ti | トゥ tu | |||
| テュ tyu | ||||
| ディ di | ドゥ du | |||
| デュ dyu | ||||
| ツァ tsa | ツィ tsi | ツェ tse | ツォ tso | |
| ファ fa | フィ fi | フェ fe | フォ fo | |
| フュ fyu | ||||
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ilk redaktənin orijinal lüğəti Arxivləşdirilib 2015-09-24 at the Wayback Machine
- üçüncü redaktənin orijinal lüğəti Arxivləşdirilib 2014-09-17 at the Wayback Machine
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
