İlya Çavçavadze
Vikipediya, azad ensiklopediya
| İlya Çavçavadze | |
|---|---|
| gürc. ილია ჭავჭავაძე | |
 | |
| Doğum tarixi | 27 oktyabr (8 noyabr) 1837[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 30 avqust (12 sentyabr) 1907[1][2] (69 yaşında) |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, şair, naşir, filosof, yazıçı, tarixçi, jurnalist, publisist |
| Əsərlərinin dili | gürcü dili |
| İstiqamət | ədəbi realizm |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İlya Qriqoryeviç Çavçavadze (gürc. ილია ჭავჭავაძე; 27 oktyabr (8 noyabr) 1837[1][2], Kvareli, Gürcüstan quberniyası, Rusiya imperiyası[3][1] – 30 avqust (12 sentyabr) 1907[1][2]) — XIX əsrin ikinci yarısında gürcü millətçiliyinin dirçəlişinə öncülük etmiş, çar hakimiyyətinin son onilliklərində gürcü dilinin, ədəbiyyatının və mədəniyyətinin yaşamasını təmin etmiş gürcü ictimai xadimi, jurnalist, naşir, yazıçı və şair. O, Gürcüstanın "ən çox hörmət edilən qəhrəmanıdır"[4] və "Millətin atası" kimi qəbul edilir.[5]
Çavçavadze Gürcüstanda müasir və Avropa liberal ideallarını yayan "Terqdaleulebi" adlı müasir gənclərin intellektual hərəkatının lideri idi. İlya Çavçavadze iki müasir qəzet yaradıb: Sakartvelos Moambe və İveriya. O, Gürcüstan torpaqlarını erməni burjuaziyası tərəfindən satın alınmaqdan qorumaq məqsədilə Gürcüstanda ilk maliyyə strukturunun – Tbilisi Torpaq Bankının yaradılmasında mühüm rol oynamışdır. Çavçavadze 30 il ərzində bu bankın sədri olub və onun vasitəsilə Gürcüstanda keçirilən mədəni, təhsil, iqtisadi və xeyriyyə tədbirlərinin əksəriyyətini maliyyələşdirib və təbliğ edib.
Pyotr Xarisçiraşvili və "Mükəmməl Konsepsiya Xidmətçiləri" tərəfindən İstanbulda başlayan təhsil işlərini davam etdirən İlya Çavçavadze, gürcü dilində tədris edən məktəblər yaradan təşkilatın, "Gürcülər arasında Savadlılığın Yayılması Cəmiyyəti"nin yaradılmasında da iştirak edib. Bu, Rusiya imperiyasının Gürcüstanda həyata keçirdiyi ruslaşdırma siyasətinin dayandırılmasında mühüm rol oynadı.
Çavçavadze bütün Avropadakı müasir liberal və millətçi hərəkatlardan ilhamlanaraq, səylərinin çoxunu gürcülər arasında milli və liberal idealların oyanmasına yönəldib. Çavçavadze özünün "İveriya" qəzetində, eləcə də Gürcüstanda çıxan digər dövri mətbuatda dərc olunan çoxsaylı məqalələrin müəllifi olub. O məqalələrində ədəbiyyat, təhsil, teatr, siyasət, iqtisadiyyat və cari hadisələrdən bəhs edirdi. Onun özünüidarə, məhkəmə sistemi, sosial məsələlər, insan haqları, qadın hüquqları və vətəndaş fəallığı ilə bağlı fikirləri öz dövrünü qabaqlayırdı və Gürcüstanın milli kimlik duyğusuna töhfə verirdi. O, gürcü millətçiliyinin geniş şəkildə qəbul edilən şüarı olan "Ena, Mamuli, Sartsmunoeba" ("Dil, Vətən, İnam") ifadəsini yaratmışdır.[6][7]
1905-ci il Rusiya inqilabı zamanı Çavçavadze gürcü zadəganlarının imperator Dövlət Şurasına nümayəndəsi seçildi. Bununla belə, o, konkret bir sosial təbəqəni deyil, bütün xalqı təmsil edəcəyini bildirdi. O, edam cəzasının əleyhinə idi və Gürcüstanın muxtariyyəti üçün lobbiçilik edirdi.
Onun ən mühüm ədəbi əsərlərinə "Zahid", "Kabus", "Otaraant Dul", "Soyğunçu Kako", "Xoşbəxt Millət", "Səyyahın məktubları" və "İnsan insandırmı?!" aiddir.
Çavçavadze Msxeta yaxınlığındakı Tsitsamuridə qatillər dəstəsi tərəfindən öldürülüb. Onun qətlinin detalları hələ də müzakirə mövzusudur. 1987-ci ildə Gürcü Pravoslav Kilsəsi tərəfindən Saleh Müqəddəs İlya olaraq müqəddəs elan edildi. Bu gün gürcülər Çavçavadzeyə Tacsız Kral və "Millətin Atası" kimi ehtiramla yanaşırlar.
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]İlya Qriqoryeviç Çavçavadze (1837–1907) XIX əsrdə Gürcüstanda milli-azadlıq hərəkatının ideyalarını ifadə edən şəxlərdən olub. Yeni gürcü ədəbiyyatının banisi hesab olunan Çavçavadze peşəkar gürcü teatrının fəaliyyətinin bərpası, ədəbi və teatr tənqidinin formalaşmasından ötrü müstəsna xidmətlər göstərib. Çavçavadze sosial-demokratlar tərəfindən hazırlanmış sui-qəsdin qurbanı olub.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 5 6 ЧАВЧАВАДЗЕ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ 1 2 3 4 Педагоги и психологи мира (rus.). 2012.
- ↑ 1 2 Чавчавадзе Илья Григорьевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;Kinzeradlı istinad üçün mətn göstərilməyib - ↑ Kekelia, Tatia. Building Georgian national identity // Agadjanian, Alexander; Jödicke, Ansgar; van der Zweerde, Evert (redaktorlar ). Religion, Nation and Democracy in the South Caucasus. Routledge. 2015. səh. 123.
- ↑ Chkhartishvili, 2013. səh. 192: "The main designer and contributor to the Georgian nationalist project was the eminent Georgian writer and public worker Ilia Chachcavadze (1837-1907)."
- ↑ Chkhartishvili, 2013. səh. 195: "In 1860-1880ss the premature Georgian political nationalism was replaced by fully developed Georgian cultural nationalism. As it was already mentioned, its main author was Ilia Chavchavadze who, with his co-workers, was an active part of the societal life of the 1860s."
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tematik saytlar | ||||
|---|---|---|---|---|
| Lüğətlər və ensiklopediyalar | ||||
| Şəcərə və nekropolistika | ||||
| ||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
