Nyasalandia (de 1907 a 1964)
protectoráu británicu
Himnu nacional	God Save the King
Alministración
Capital	Zomba
Forma de gobiernu	protectoráu
Llingües oficiales	inglés
Xeografía
Coordenaes	13°30′S 34°00′E / 13.5°S 34°E / -13.5; 34
Economía
Moneda	llibra de Rodesia del Sur

Nyasalandia (n'inglés y oficialmente: Nyasaland) foi un protectoráu británicu establecíu'l 6 de xunetu de 1907 cuando'l Protectoráu Británicu d'África Central camudó de denominación. El so nome fai referencia al llagu Nyasa, asitiáu nel noroeste del país. Dende 1964 conocer al país col nome de Malawi, y al llagu Nyasa como lago Malawi. Ente los años 1953 y 1963 Nyasalandia reagrupar colos entós territorios de Rodesia del Norte y Rodesia del Sur formando la Federación de Rodesia y Nyasalandia, como parte d'un esperimentu colonial británicu pa tratar de desenvolver económicamente esa rexón africana y tratar de contener los pruyimientos independentistes de la rexón, magar terminó eslleiéndose en fracasando nos sos propósitos.

La bandera del protectoráu foi'l pabellón azul británicu, de 1907 a 1914 col emblema de l'antigua África Central y dende entós hasta 1964 col escudu concedíu al territoriu'l 11 de mayu de 1914 —tando hasta'l 28 d'abril de 1919 dientro d'un discu blancu, y dende entós ensin él—, cola esceición del periodu entendíu ente 1953 y 1963, que la bandera foi la Federación de Rodesia y Nyasalandia.

La designación Protectoráu de los Distritos de Nyasalandia, o Nyasalandia, foi'l nome dau a los territorios nos qu'anguaño s'asitia Malawi dende l'añu 1891. Enantes los británicos establecíos pela zona atopar nes cercaníes del ríu Shire, llamándose hasta entós el territoriu Protectoráu del ríu Shire, y foi al espandise pola rexón del llagu Nyasa, cuando'l protectoráu cambéu de nome, que foi adoptáu oficialmente'l 15 de mayu de 1891, calteniéndose namái hasta'l 23 de febreru de 1893, cuando foi nuevamente rebautizado como Protectoráu Británicu d'África Central.

Al españar la Primer Guerra Mundial en 1914 producióse una invasión del territoriu por fuercies alemanes que fueron refugaos poles tropes que permanecíen nel territoriu. Mientres los años 1920 y 1930 ver nel territoriu munches meyores nes infraestructures, sobremanera nos ferrocarriles y carreteres. A partir de 1930 hubo movimientos indíxenes reclamando más participación, pero los colonos blancos opunxéronse y fíxo-yos partidarios de la unión colos dos Rodesias pa formar una federación, pero la Segunda Guerra Mundial (1939-1945) detuvo esos planes un tiempu.

Al rematar la Segunda Guerra Mundial el proyeutu de federación reactivóse y finalmente el 1 d'agostu de 1953 la Oficina Colonial Británica (n'inglés: British Colonial Office) creó una federación xuniendo al protectoráu de Nyasalandia colos dos Rodesias, formando una colonia que recibió'l nome de Federación de Rodesia y Nyasalandia. Esta federación nun cuntaba col sofitu de la población indíxena, que la vía como una continuación de la dominación de los blancos, amás d'una forma de retrasar la so independencia. Per otra parte el gobiernu blancu de Rodesia del Sur nun quería faer inversiones nes otres dos colonies.

Unu de los xefes africanos, el doctor Hastings Banda, dir en 1953 a Ghana, volviendo en 1958 y llogrando la presidencia del Congresu Africanu de Nyasalandia, entamando una campaña contra la federación en 1959, que provocó disturbios qu'obligaron a declarar l'estáu d'emerxencia, y Hastings Banda foi encarceláu. La introducción de polítiques de segregación racial (Apartheid) en Sudáfrica supunxo un duru golpe pa la federación, una y bones los indíxenes pensaron que podría pasar lo mesmo nel territoriu, y el refugue a la mesma foi total.

En 1960 Banda foi lliberáu, y al añu siguiente convidáu a la conferencia constitucional, onde s'alcordó que Nyasalandia permanecería na federación, pero los africanos tendríen la mayoría nel conseyu llexislativu. Celebráronse eleiciones, gracies a les cualos Banda llegó a ministru en 1961. El cambéu de mayoríes nos Conseyos Llexislativos supunxo que los indíxenes podíen declarar el final de la federación.

El 1 de febreru de 1963 establecióse un gobiernu autónomu presidíu per Banda, y el 9 de mayu siguiente concedióse l'autonomía al territoriu. La federación taba práuticamente muerta y terminó eslleiéndose formalmente'l 31 d'avientu de 1963. El 6 de xunetu de 1964 proclamóse la independencia del territoriu, convirtiéndose na república de Malawi, siendo Hastings Banda'l primer presidente del país recién formáu.

La población del territoriu en 1911 taba compuesta por 969.183 nativos, 766 europeos y 481 asiáticos. En marzu de 1920 los europeos xubíen a 1.015 y los asiáticos a 515. Envalorábase qu'en 1919 los nativos yeren 561.600 homes y 664.400 muyeres, siendo un total de 1.226.000. En Blantyre, la ciudá principal, había unos 300 residentes europeos.

El cultivu del algodón yera la principal industria de Nyasalandia, anque dende l'añu 1918 empezó a sustituyise pol tabacu, debíu en parte a la neglixencia d'utilizar nel cultivu d'algodón semilla escoyíes y diversos errores de cultivu, y tamién al fechu de qu'onde'l suelu y el clima yera más fayadizu, el tabacu resultaba más rentable.

• Sir William Henry Manning: ochobre de 1907 – 1 de mayu de 1908
• Sir Alfred Sharpe: 1 de mayu de 1908 – 1 d'abril de 1910
• Francis Barrow Pearce: 1 d'abril de 1910 – 4 de xunetu de 1910
• Henry Richard Wallis: 4 de xunetu de 1910 – 6 de febreru de 1911
• Sir William Henry Manning: 6 de febreru de 1911 – 23 de setiembre de 1913
• George Smith: 23 de setiembre de 1913 – 12 d'abril de 1923
• Richard Sims Donkin Rankine: 12 d'abril de 1923 – 27 de marzu de 1924
• Sir Charles Calvert Bowring: 27 de marzu de 1924 – 30 de mayu de 1929
• Wilfred Bennett Davidson-Houston: 30 de mayu de 1929 – 7 de payares de 1929
• Shenton Whitelegge Thomas: 7 de payares de 1929 – 22 de payares de 1932
• Sir Hubert Winthrop Young: 22 de payares de 1932 – 9 d'abril de 1934
• Kenneth Lambert Hall: 9 d'abril de 1934 – 21 de setiembre de 1934
• Sir Harold Baxter Kittermaster: 21 de setiembre de 1934 – 20 de marzu de 1939
• Sir Henry C. D. Cleveland Mackenzie-Kennedy: 20 de marzu de 1939 – 8 d'agostu de 1942
• Sir Edmund Charles Smith Richards: 8 d'agostu de 1942 – 27 de marzu de 1947
• Geoffrey Francis Taylor Colby: 30 de marzu de 1948 – 10 d'abril de 1956
• Sir Robert Perceval Armitage: 10 d'abril de 1956 – 10 d'abril de 1961
• Sir Glyn Smallwood Jones: 10 d'abril de 1961 – 6 de xunetu de 1964

• Protectoráu Británicu d'África Central (1893-1907)
• Federación de Rodesia y Nyasalandia (1953-1963)
• Malawi (1964-Actualidá)

• El protectoráu de Nyasalandia en 1911 Encyclopedia (n'inglés)
• Curtia hestoria de Nyasalandia en BritishEmpire.co.uk (n'inglés)