Ferrocarril
sistema ferroviario (es) , red ferroviaria (es) y infraestructura ferroviaria (es)
Historia
Operadores	ferrocarril

Caltríase por ferrocarril, nel sentíu enancháu del términu, el sistema de tresporte tarrestre guiáu sobro carriles de cualesquier mena, anque normalmente s'entiende que los carriles son d'aceru (ferro del llatín ferrum), que faen el camín o vía férrea sobro la cuala circulen los trenes. Dientro d'esta esbilla inclúinse medios de tresporte qu'empleguen otres menes de guiáu, tales como los trenes de llevitación magnética.

El so desendolque prodúxose na primer metá'l sieglu XIX como parte de la Revolución industrial, faciendo usu de la ventaxa téunica que supón el baxu coeficiente de rodadura metal sobro metal —del orde de 3 por 1000 y perinferior al coeficiente de rodadura sobro carretera— causando una tresformación dafechu de la sociedá al permitir el tresporte de persones ya mercaderíes a un baxu costu y en forma regular y segura.

Per otru llau, trátase d'un mou de tresporte con ventaxes comparatives en ciertos aspeutos, talos como'l consumu de combustible por tonelada quilómetru tresportada, la entidá del impautu ambiental que causa o la posibilidá de realizar tresportes masivos, que faen relevante'l so usu nel mundu modernu.

Enantes del vapor

Les víes esistieron muncho primero de la invención de les máquines de vapor. Les que conocemos güei tienen el so orixe nes mines europees de mediaos del sieglu XVI. Pa facilitar el trabayu manual, les cargues pesaes yeren tresportaes en carros de cuatro ruedes que se movíen sobre tables de madera paralelu. Un pernu allugáu debaxo del vagón corría ente les tables, emponiendo'l carruaxe. Los ferrocarriles emplegaron más tarde distintos sistemes de guía.

Hasta la llegada de la máquina de vapor, la fuercia emplegada pal tresporte yera principalmente la del home o'l caballu.

El primer tresporte de viaxeros sobre "carriles de fierro" realizóse n'Inglaterra en 1801, con vagones tiraos por caballos, ente les llocalidaes de Wandsworth y Croydon. Esti fechu supunxo un finxu na historia del tresporte terrestre.Gracies a esti métodu llogra un gran crecedera nel desendolcu de la movilidá.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Ferrocarril.