Waldshuèter Chrièg
Deil vo: Schwyzer Habsburgerchrièg
Datum 26. Juli 1468–27. Auguscht 1468 Ort Waldshuèt; Grõfschaft Hauèschtai; Landgrõfschaft Chlèggau Usgang Syg vo dè Aidgnossè Folge Zallig von èrè Chriègsentschäddigung Friidensschluss Waldshuèter Richtig vom 27. Auguscht 1468
Konfliktparteie
Herzog Sygmund vo Öschterrych-Tyrol Stadt Waldshuèt Chlèggauer, Briisgauer un Hegauer Ritter un Ständ	Aidgnossèschaft vo dè VIII. Ortschaftè Stadt Züri Stadt Bärn Stadt Lozärn Uri Schwyz Unterwaldè Glarus Zug Zuègwèndèti Ortschaftè vo dè Aidgnossèschaft Stadt Fryburg Stadt Solethurn Stadt Schaffuusè Appèzèll Füschtabtei St. Gallè Stadt St. Gallè
Befählshaber
Werner vo Schiènè Thüring vo Hallwyl
Truppesterki
z Waldshuèt: 800	insgsamt 16 000[1]
Verlust
	ca. 200 Doti[2]

Dè Waldshuèterchrièg (au Schaffuuserchrièg) isch Deil vo dè chriègerischè Uusènandersetzigè im Johr 1468 zwǜschè m Adel im Sundgau, Briisgau, Chlèggau un Hegau un Vorderöschterrych unter m Habsburger Herzog Sygmund vo Öschtrych-Tyrol uff dè eintè Sitè un dè acht Ortschaftè vo dè aaltè Aidgnossèschaft, sowiè è baar zuègwendèti Ortschaftè anderersits. Schwèrpungt vo dè Kämpf isch Waldshuèt gsi, wo belagèrèt un deilwyys kabutt gmacht worrè isch.

I dè zweitè Hälfti vum 15. Johrhundert isch es immer hüüfiger zuè Usènandersetzigè zwǜschè adligè Gfolgslüt vo dè Habsburger un dè Städt im süddütschè Ruum chò. Diè Adligè sin huufèwyys zuè Raubritter abbèghuèret gsi un hèn immer öfter diè städtischè Kauflüt übberfallè. D Eidgenossè hèn vosuècht, sèlli Differänzè für d Machterwitterig nördlich vum Hochrhy uusznutzè. Sy hèn sich Schutzbündniss gschmyydèt mit dè Städt Schaffuusè (1454), Rautweil (1463) un Mülluusè (1466). Zwei Ereigniss hèn dè Konflikt schlièßlich eskalyrè lò.

D Stadt Schaffuusè hèt am 1. Juni 1454 für 25 Johr è Bündnis mit dè eidgnössischè Ortschaftè Züri, Bärn, Lozärn, Schwyz, Zug un Glarus abgmacht^[3], nõchdèm dè Bilgeri vo Heudorf Schaffuusè widder dè Habsburger unterwörfè hèt wellè. Bilgeri hèt sini Fehde gegè Schaffuusè witter. Zuè dè Eskalation isch es 1467 chò, wo dè Bilgeri vo Heudorf dè Schaffuuser Bürgermeischter Hans am Stad bi Anselfingè ygsackè hèt lò un ärscht nõch ènèm Lösegeld vo 1800 Guldè widder freiglò hèt. D Eidgnossè hèn bewaffnèti Mannè geg Schaffhuusè ziè lò, um d Munotschtadt z unterschtützè. Èn Trupp Unterwaldner, unter dènnè au dè Hauptmaa Kaschpar Koller, hèt èn Raubzug durch dè Chläggi unternõ.^[4]

D Stadt Mülluusè sin am 17. Juni 1466 mit Bärn un Solethurn uff 25 Johr è Bündnis ygangè.^[5] S stark bedrängte Mülluusè, wo in èm Chlychrièg, wo vo dè Adligè nit deklaryrt worrè isch, involvyrt gsi isch, hèt è milidärischi Entscheidig haa wellè un isch im Votrauè uff sin Bündnisvodraag i d Offensivè gangè. Mülluuser Truppè hèn im April 1468 d Dörfer Rixheim un Sausheim übberfallè, wo im Adel ghört hèn. D vorderöschterrychischè Ständ hèn sèllè Übbergriff vogältè wellè, un hèn sich am 15. Mai 1468 mit 4000 Maa vo Mülluusè vosammlèt un d Umgebig vowüèschtet. Am 18. Juni isch d Chriègserklärig vo Bärn, Solethurn un Friburg an Herzog Sygmund gangè – d Chriègserklärigè vo dè andrè eidgnössischè Ortschaftè sin rasch gfolgt.

• Burgunderchrièg

• Heinrich Hansjakob: Der Waldshuter Krieg vom Jahr 1468. Zur vierhundertjährigen Erinnerung untersucht und dargestellt. Mit urkundlichen Beilagen. 1. Uffl. Waldshuèt 1868, 2. Uffl. ebd. 1901 (online i dè Google-Buèchsuèchi).
• Max A. Meier: Der Waldshuterkrieg von 1468. Eine Gesamtdarstellung. Dissertation, Basl 1937
• Max A. Meier: Der Friede von Waldshut und die Politik am Oberrhein bis zum Vertrag von St. Omer. In èrè Zytschrift für d Gschichtè vum Oberrhy, Band 90, 1937, S. 321–384.
• Johann vo Müller: Der Geschichten schweizerischer Eidgenossenschaft Vierter Theil. Bis auf die Zeiten des Burgundischen Kriegs. 2. Ufflaag, Leepzisch 1822, S. 200–205 (online i dè Google-Buèchsuèchi).
• Christian Ruch: Waldshuterkrieg. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Joseph Ruch: Geschichte der Stadt Waldshut. Waldshuèt 1966, S. 59–81.
• Rudolf Thommen: Ein Beitrag zur Geschichte des Waldshuter Krieges. I dè: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde, Band 21 (1923), S. 157–162, doi:10.5169/seals-113341.
• Heinrich Witte: Der Mülhauser Krieg 1467 bis 1468. Im: Jahrbuch für Schweizerische Geschichte, Band 11 (1886), S. 259–332 retro.seals.ch
• Auguscht Baumhauer: Die Eidgenossen vor Waldshut. Im: Vom Jura zum Schwarzwald, 1. Johrgang (1926), S. 61–65 e-periodica.ch
• Alfred Joos: Hans Waldmann mit den Eidgenossen vor Waldshut. Im: Vom Jura zum Schwarzwald, 6. Johrgang (1931), S. 41–44 e-periodica.ch
• Maria Krebs: Die Politik von Bern, Solothurn und Basel in den Jahren 1466–1468. Zeitgeschichtliches zum Mühlhauser Krieg. Dissertation, Brichthuus Züri 1902. Internet Archive

• Petermann Etterlin: Kronica von der loblichen Eydtgnoschaft Jr harkõmen vnd sust seltzam strittenn vnd geschichten. Basel 1507, Blatt LXXXIII (online bi dè Bayrischè Staatsbibliothek).
• Aegidius Tschudi: Chronicon Helveticum. Hrsg. von Johann Rudolf Iselin. Band 2. Basel 1736, S. 688–693 (online i dè Google Buèchsuèchi).
• Gustav Tobler (Hrsg.): Die Berner Chronik des Diebold Schilling. 1468-1484. Ärschtè Band. Bärn 1897, S. 10–44 (online bi dè UB Bern).
• Heinrich Schreiber (Hrsg.): Urkundenbuch der Stadt Freiburg im Breisgau. II. Band, II. Abtheilung, S. 511 ff. (online bi dè UB Fryburg).
• Johann Martin Usteri (Hrsg.): Gerold Edlibach’s Chronik. Züri 1847 (Separatabdrugg us dè Mitdeiligè vo dè antiquarischè Gsellschaft Züri 4, 1847). (online i dé Google Buèchsuèchi).
• Michael Stettler: Schweitzer Chronic: Das ist Gründliche vnd Wahrhaffte beschreibung der fürnehmsten Jahrs geschichten welche sich bey löblicher Eydgnoßschafft seyt etlich Hunndert Jahren her verloffen : mit einführung vieler namhaffter In Franckreich vnd Italien verübter kriegen vnd wohldenckwürdiger Geschichtenn. Annales Oder Gründliche Beschreibung der fürnembsten geschichten vnnd Thaten, welche sich in gantzer Helvetia, den jüngsten Jahren nach, von jhrem anfang her gerechnet … biß auff das 1627. Jahr, participirt, verlauffen, Der erste Theil, Bärn 1627, S. 190–195 Google-Digitalisat

 Commons: Waldshuterkrieg – Sammlig vo Multimediadateie

 Waldshuterkrieg im dütschsprochige Wikisource

• Bydräg uff www.klettgau-historia.de
• Waldshuterkrieg, Audio-Datei uff youTube; dè wikipedia-Artikel wörd vorgläsè

1. ↑ am Ändi vo dè Belagerig; s chunnt wôrend dè Belagerig zuè Voschtärkigè
2. ↑ s. Chrischtian Wurschtiisè: Bassler Chronik, S. 432
3. ↑ s. dè Vodraagstegscht bim Aegidius Tschudi, Johann Rudolf Iselin (Hrsg.): Chronicon Helveticum, Band 2, Basel 1736, S. 578–580 (online i dè Google Buèchsuèchi)
4. ↑ s. Tschudi S. 678
5. ↑ Dè Wortlut vum Vodraag isch abdruggt bi: Anton Philipp vo Segesser (Revisor): Amtlichi Sammlig vo dè älterè zitgnössischè Abschyyd, Band 2 Die eidgenössischen Abschiede aus dem Zeitraume von 1421 bis 1477, Meyer, Lozärn 1863, Nr. 559, S. 354–355 (online bi dè UB Düsseldorf). D Bündnisduèr, wo dört aagää isch, vo füüf Johr beruèt lut Max A. Meier: Der Waldshuterkrieg von 1468. Eine Gesamtdarstellung, Dissertation, Basel 1937, S. 3, Fussnote 1 uff ènèm Schriib- odder Druggfääler.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Waldshuterkrieg“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.