Standplaas is die benaming wat sedert die ontdekking van goud aan die Witwatersrand aan eiendomspersele gegee is, en wat mettertyd na die res van die land versprei en die benaming "erf" verdring het.

Die stad Johannesburg het nie soos die meeste Boeredorpe in die Zuid-Afrikaansche Republiek al langs ’n deurpad of hoofstraat ontwikkel nie. In die meeste van dié dorpe was die sentripetale kragte by die ontstaan daarvan gewoonlik ’n markplein, kerkgebou of veldkornetskantoor. In die Goudstad se geval het die Goudwet van die ZAR gemaak dat die wa en osse heel onverwags ingegryp het om die aard van die stad te bepaal.

Artikel 65 van Wet nr. 8 van 1885 – die sogenaamde Goudwet – het bepaal elke gelisensieerde delwer sou daarop geregtig wees om, benewens sy kleim(s), ’n standplaas vir sy woonplek of wa te hê waarvoor hy nie hoef te betaal nie. Hierdie "standplaatse" was dus in werklikheid staanplekke vir die ossewaens waarmee die eerste delwers na Johannesburg gekom het.

Die aanwesigheid van goud en water asook hierdie bepaling rakenbde die "standplaatse" was dus die sentripetale kragte wat tot die ontstaan van delwerskampe op die Witwatersrand aanleiding gegee het. Van hier het die benaming standplase vir boupersele na die platteland van Transvaal versprei sodat dit die ou benaming "erwe" heeltemal verdring.

Sien standplaas in Wiktionary, die vrye woordeboek.

• (en) Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• (af) Stals, prof. dr. E.L.P (red.). 1978. Afrikaners in die Goudstad. Deel 1. 1886 - 1924. Kaapstad en Pretoria: HAUM.