မြန်မာ့သမိုင်း
ဗမာအကြိုသမိုင်း ဘီစီ ၁၁၀၀၀–၂၀၀ ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ ဘီစီ ၂၀၀ – အေဒီ ၁၀၅၀ (သရေခေတ္တရာ၊ တကောင်းခေတ်) မွန်မင်းဆက် ၈၂၅?–၁၀၅၇ (သထုံခေတ်) ရခိုင်မင်းဆက် ၇၈၈?–၁၄၀၆
ပုဂံခေတ် ၈၄၉–၁၂၉၇ ခေတ်ဦးပုဂံပြည် ၁၀၇–၈၄၉ ပဒေသရာဇ်ခေတ်ပြိုင်ကာလ အထက်မြန်မာပြည် ၁၂၉၇–၁၅၅၅ မြင်စိုင်းခေတ် နှင့် ပင်းယခေတ် ၁၂၉၇–၁၃၆၄ စစ်ကိုင်းခေတ် ၁၃၁၅–၁၃၆၄ အင်းဝခေတ် ၁၃၆၄–၁၅၅၅ ဒုတိယသရေခေတ္တရာခေတ် ၁၄၈၂–၁၅၄၂ ဟံသာဝတီခေတ် ၁၂၈၇–၁၅၃၉၊ ၁၅၅၀–၁၅၅၂ ရှမ်းပဒေသရာဇ်ပြည်နယ်များ ၁၂၁၅–၁၅၆၃ မြောက်ဦးနေပြည်တော် ၁၄၂၉–၁၇၈၅ တောင်ငူခေတ် ၁၅၁၀–၁၇၅၂ ပထမတောင်ငူအင်ပါယာ ၁၅၁၀–၁၅၉၉ ညောင်ရမ်းခေတ် ၁၅၉၉–၁၇၅၂ ဟံသာဝတီနေပြည်တော်သစ် ၁၇၄၀–၁၇၅၇ ကုန်းဘောင်ခေတ် ၁၇၅၂–၁၈၈၅
ကိုလိုနီခေတ် ၁၈၂၄–၁၉၄၈ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲများ ၁၈၂၄–၁၈၈၅ လက်နက်စွဲကိုင်တော်လှန်မှုများ ၁၈၈၅–၁၈၉၅ အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှုများ ၁၉၀၀–၁၉၄၈ ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ် ၁၉၄၂–၁၉၄၅ ဗမာနိုင်ငံတော် ၁၉၄၃–၁၉၄၅
ယနေ့ခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ ၁၉၄၈–ယနေ့ထိ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် ၁၉၄၈–၁၉၆၂ မဆလခေတ် ၁၉၆၂–၁၉၈၈ နဝတ/နအဖခေတ် ၁၉၈၈–၂၀၁၀ နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ၂၀၁၁–၂၀၂၀ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ ၂၀၂၁–ယနေ့ထိ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ ၂၀၂၁–ယနေ့ထိ
သမိုင်းအချိန်ဇယား မြို့တော်များ အုပ်ချုပ်သူများ ရာဇဝင်ကျမ်းများ တပ်မတော်သမိုင်း
မြန်မာနိုင်ငံ မုခ်ဝ
ရှု ပြော ပြင်

ဥရောပတိုက်တွင် စက်မှုလက်မှု ထွန်းကားချိန်မှစ၍ ထွက်ကုန်ပစ္စည်းများသည် သုံးအားထက်ပိုလျက်ရှိရာ ဈေးကွက်ရှာရန်လိုလာခြင်း၊ ကုန်ပစ္စည်းများပြုလုပ်ရန် ကုန်ကြမ်းများလိုလာခြင်းတို့ကြောင့် နယ်ချဲ့ဝါဒသည်ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေသည်။ သို့ဖြစ်ရကား ကုန်ပစ္စည်းအများဆုံးလုပ်နိုင်သော အင်အားနှင့်ပြည့်စုံသည့် အင်္ဂလိပ်တို့သည် နယ်သစ်၊ ဒေသသစ်များပိုင်ဆိုင်ရန် ပို၍ကြိုးစားကြလေသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက်တွင် ခြေကုပ်မိနေပြီဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်တို့သည်မြန်မာတို့၏အင်အားကိုကြည့်၍ နယ်ချဲ့ရန် စိုင်းပြင်းလျက်ရှိကြလေသည်။ ယင်းသို့ စီးပွားရေးနယ်ချဲ့ရန် ကြိုးစားရင်းဖြင့်မြန်မာတို့နှင့် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် စစ်ဖြစ်ခဲ့ကြရရာ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ တတိယစစ်ပွဲအပြီး မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးကို အင်္ဂလိပ်တို့ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုအင်္ဂလိပ်- မြန်မာစစ်ပွဲသုံးပွဲစလုံးသည် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့လေသည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ်အစ အလောင်းဘုရားဘုန်းတန်ခိုး တက်ဖြိုးစအချိန်တွင် ပေါ်တူဂီ၊ ဒတ်ချ၊ ပြင်သစ်၊ အင်္ဂလိပ်လူမျိုးတို့သည် သံလျင်မြို့ကိုအခြေပြု၍ ကုန်ရောင်းကုန်ဝယ် လုပ်လျက်ရှိကြသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် အခြေစိုက်ထားသော အင်္ဂလိပ်တို့၏ အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီသည် အလောင်းဘုရား၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ဟိုင်းကြီးကျွန်းတွင် ဖွင့်လှစ်ထားရာမှ ရန်ကုန် နှင့်ပုသိမ်တို့တွင် ကုန်တိုက်များဆောက်လုပ်ခွင့်နှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ခွင့်ပါ ရရှိလေသည်။ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးစာချုပ်ကိုလည်း ချုပ်ဆိုသည်။ ယင်းသို့ အခွင့်အရေးများ ရရှိပါလျက် မြန်မာတို့အား ပုန်ကန်ရန်ကြံရွယ်ကြသော မွန်တို့အား အင်္ဂလိပ်တို့သည် လက်နက်များ ရောင်းချခဲ့လေသည်။ ထိုအခါ အလောင်းဘုရားသည် ပုသိမ်မြို့ဝန်အား ဟိုင်းကြီးကျွန်းရှိ အင်္ဂလိပ်တို့ကိုဆုံးမရန် အမိန့်ပေးသည်တွင် ထိုအရပ်ရှိ အင်္ဂလိပ်အများအပြား သေဆုံးကြရသည်။ အလောင်းဘုရားအား ဆက်ခံသော နောင်တော်ကြီးမင်းလက်ထက်တွင် အင်္ဂလိပ်တို့က ဟိုင်းကြီးကျွန်းအရေးတွင် သေဆုံးရသူများအတွက် လျော်ကြေးတောင်းဆိုလေသည်။ နောင်တော်ကြီးမင်းသည် အင်္ဂလိပ်တို့အား လျော်ကြေးမပေးရုံမက အလောင်းဘုရားနှင့် ချုပ်ဆိုခဲ့သော စာချုပ်ကိုလည်း အသိအမှတ်မပြုချေ။ သို့ရာတွင် ရန်ကုန်နှင့် ပုသိမ်မြို့များ၌ နောက်ထပ်ကုန်တိုက်များ ဖွင့်သည်ကိုကား သနားတော်မူသည်။

Anglo-Burmese Wars
European colonisation of Southeast Asia၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း
Photograph of surrender of the Burmese Army, 3rd Anglo-Burmese War
ရက်စွဲ 5 March 1824–29 November 1885 နေရာ Burma, East Bengal, Assam, Manipur, Cachar and Jaintia ရလဒ် British Victory End of Konbaung Dynasty in Myanmar Formation of British Burma Beginning of Burmese resistance နယ်နမိတ် ပြောင်းလဲမှုများ British occupy what would become British Burma
Belligerents
British Empire East India Company (until 1858)  အိန္ဒိယ (from 1858) Co-belligerent: Rattanakosin Kingdom (Siam) (until 1826)	Burmese Empire Burmese Shan States
တပ်မှူးများနှင့် ခေါင်းဆောင်များ
Henry Godwin Garnet Wolseley Harry Prendergast Lord Amherst Sir Edward Paget Sir Archibald Campbell Joseph Wanton Morrison # Co-belligerent: Rama III Chaophraya Mahayotha Phraya Surasena Phraya Chumphon	King Bagyidaw Thibaw Min Pagan Min Maung Gyi Kyauk Lon Maha Bandula  † Maha Ne Myo  † Minkyaw Zeya Thura
ပါဝင်သည့် တပ်ဖွဲ့များ
Presidency armies Royal Regiments Co-belligerent: Royal Siamese Army	Royal Burmese Army Shan Levies
စစ်အင်အား
over 50,000 (include Siamese)	over 40,000
အသေအပျောက်
Unknown but some died by disease	Unknown

မြန်မာနိုင်ငံ ကုန်းဘောင်ခေတ်အတွင်း၌ မြန်မာနှင့် အင်္ဂလိပ်တို့သည် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် စစ်ခင်းခဲ့ရသည်။

• ပထမ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲ (၁၈၂၄ မှ ၁၈၂၆)
• ဒုတိယ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲ (၁၈၅၂ မှ ၁၈၅၃)
• တတိယ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲ (၁၈၈၅ မှ ၁၈၈၆)

၁၈၈၅ ခုနှစ် တတိယအင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲအပြီးတွင် အထက်အောက်မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝန်းလုံးသည် အင်္ဂလိပ်အစိုးရလက်အောက်ရောက်ရှိခဲ့ရလေသည်။ ထိုစစ်ပွဲသည် မြန်မာတို့ကို ထီးသုဉ်းနန်းသုဉ်း ဖြစ်စေသော နောက်ဆုံးစစ်ပွဲဖြစ်လေသည်။

မြန်မာတို့ နယ်မြေချဲ့ထွင်ရာ၌ ၎င်း၏ နယ်စပ်ဒေသများတစ်လျှောက်တွင် အကျိုးဆက်များ ရှိခဲ့သည်။ ထိုနယ်စပ် ဒေသများသည် ဗြိတိသျှပိုင် အိန္ဒိယသို့ ပိုမို နီးကပ်စွာ ရွေ့သွားခဲ့သည့်အတွက် စစ်ပြေးဒုက္ခသည်များ ပြဿနာနှင့်၊ စစ်တပ်မှ စစ်ဆင်ရေးပြုလုပ်မှုများသည် အလွယ်တကူ ခွဲခြား၍မရနိုင်သော နယ်စပ်နယ်မြေများသို့ ပျံ့နှံ့ခဲ့သည့် ပြဿနာ နှစ်မျိုးလုံး ရှိခဲ့သည်။ မြန်မာတို့၏ ဆက်လက်၍ နယ်မြေချဲ့ထွင်ခြင်းနှင့် တိုက်ရိုက်တိုက်ခိုက်မှုများကို တုံ့ပြန်သည့်အနေနှင့် ၎င်းကို တန်ပြန်ရန် ဗြိတိသျှနှင့် ထိုင်းတို့သည် ၁၈၂၄ ခုနှစ်တွင် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။

ပထမ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲ (၁၈၂၄-၁၈၂၆) သည် ဗြိတိသျှတို့ အောင်ပွဲဆင်ခြင်းဖြင့် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ စစ်ပြေငြိမ်းရေး ရန္တပိုစာချုပ်(Treaty of Yandabo) ချုပ်ဆိုခြင်းဖြင့် မြန်မာတို့ သည် ယခင် သိမ်းပိုက်အောင်မြင်ထားသော အာသံ၊ မဏိပူရနှင့် ရခိုင်ဒေသများကို လက်လွှတ် ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ဗြိတိသျှတို့သည် အနာဂတ်တွင် မြန်မာသို့မဟုတ် ထိုင်းနှင့် ညှိနှိုင်းရေးလုပ်ရန်အတွက် အပေးအယူပစ္စည်းအဖြစ် အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်၍ တနင်္သာရီဒေသကိုလည်း သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ နှစ်ပေါင်းတစ်ရာ ကျော်သွားသောအခါ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ ဗြိတိသျှတို့သည် နယ်မြေဒေသများကို အကြီးအကျယ် ချဲ့ထွင်သည့် ကာလတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ သယံဇာတများနှင့် အဓိက နယ်မြေဒေသကြီးကို တပ်မက်လာသည်။

၁၈၅၂ ခုနှစ်တွင် လော့ဒ် ဒါလ်ဟိုဆီ (Lord Dalhousie) သည် ယခင်က ချုပ်ဆိုခဲ့သော စာချုပ်နှင့် ဆက်နွယ်သည့် အသေးအမွှား အချက်အလက်များကို အကြောင်းပြု၍ ရေတပ်ဗိုလ်ချုပ် လင်းဘတ်ကို မြန်မာနိုင်ငံသို့ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ မြန်မာတို့သည် မဆိုင်းမတွ သဘောတူ ဆောင်ရွက်ပေးရာ ဗြိတိသျှတို့အတွက် စစ်ပွဲဖြစ်ပွားရခြင်း အကြောင်းရင်း ဖြစ်စေသည့် မြို့တော်ဝန်ကို ဖယ်ရှားခြင်းလည်း ပါဝင်လေသည်။ လင်းဘတ်သည် အစွန်းရောက် မေးခွန်းများ ထုတ်နိုင်သော အခြေအနေတွင် ရေတပ်နှင့် ထိပ်တိုက် ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။ ဤနည်းအားဖြင့် ဒုတိယ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲသည် ၁၈၅၂ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အောက်မြန်မာနိုင်ငံဟု ပြန်လည်အမည်ပေးခေါ်ဆိုသော ပဲခူးဒေသကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းပိုက်ခြင်းဖြင့် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် နန်းတွင်း ပုန်ကန်မှု ဖြစ်ခဲ့ပြီး ပုဂံမင်း (၁၈၄၆-၁၈၅၂) ၏နေရာတွင် အဖေတူအမေကွဲ ညီအစ်ကိုတော်သူ မင်းတုန်းမင်း (၁၈၅၃-၁၈၇၈) က နန်းတက်ခဲ့သည်။

မင်းတုန်းမင်းသည် ဗြိတိသျှတို့၏ ကျူးကျော်မှုကို ခုခံရန်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ အခြေအနေနှင့် စီးပွားရေးကို ခေတ်မီအောင် ကြိုးစားခဲ့သည်။ မြို့တော်သစ် မန္တလေးကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ဆက်လက်၍ ခိုင်ခံ့အောင်လည်း ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ဤနည်းသည် ဗြိတိသျှတို့၏ စစ်ရေးကျူးကျော်မှုကို ရပ်တန့်အောင် မဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပေ။ သို့သော် မင်းတုန်းမင်းကြီး၏ သားတော် သီပေါမင်း (၁၈၇၈-၁၈၈၅ တွင် ထီးနန်းစိုးစံသည်) သည် အရည်အချင်းမပြည့်ဝသော မင်းဖြစ်ခဲ့ပြီး ပြင်သစ်တို့နှင့် ပူးပေါင်းရန် ရည်ရွယ်ခဲ့ကာ တိုင်းပြည်ကို ကောင်းစွာ မအုပ်ချုပ်နိုင်ပဲ နယ်စပ်ဒေသများတွင် ပြဿနာများ ဖြစ်ပွားစေခဲ့သဖြင့် ခမည်းတော် လက်ထက်က ချုပ်ဆိုခဲ့သော စာချုပ်ကို ချိုးဖောက်ရာ ရောက်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့သည် ၁၈၈၅ တွင် ထပ်မံ၍ စစ်ကြေညာခဲ့သည်။ တတိယ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကျန်ရှိနေသောဒေသများကို သိမ်းပိုက်ခြင်းဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှတို့ လက်အောက်သို့ လုံးလုံးလျားလျား ကျရောက်ခဲ့သည်။

မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း

မြန်မာ့သမိုင်း

ရှု ပြော ပြင် မြန်မာနိုင်ငံ အကြောင်းအရာများ
သမိုင်း	အကြိုသမိုင်း ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ သထုံခေတ် ခေတ်ဦးပုဂံပြည် ပုဂံခေတ် မြင်စိုင်းခေတ် ပင်းယခေတ် စစ်ကိုင်းခေတ် အင်းဝခေတ် ဒုတိယသရေခေတ္တရာခေတ် ဟံသာဝတီခေတ် မြောက်ဦးနေပြည်တော် တောင်ငူခေတ် ပထမတောင်ငူအင်ပါယာ ညောင်ရမ်းခေတ် ဟံသာဝတီနေပြည်တော်သစ် ကုန်းဘောင်ခေတ် ရှမ်းပြည် ကရင်နီပြည်နယ်များ ကိုလိုနီခေတ် ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ် (ဗမာနိုင်ငံတော်) လွတ်လပ်ပြီးခေတ် မဆလခေတ် ရှစ်လေးလုံးအရေးအခင်း နဝတခေတ် နအဖခေတ် နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ၂၀၂၁ စစ်အာဏာသိမ်းခံရမှု ပြည်သူ့ခုခံတော်လှန်စစ်
ပထဝီဝင်	နယ်စပ် မြို့များ ရာသီဥတု သစ်တောပြုန်းတီးမှု ဂေဟဒေသများ ကျွန်းများ ရေကန်များ တောင်များ သဘာဝထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေများ မြစ်များ တောတောင်သဘာဝ ငလျင်များ မီးတောင်များ
နိုင်ငံရေး	အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အဂတိလိုက်စားမှု ရွေးကောက်ပွဲ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး လူအခွင့်အရေး (LGBT) ပြည်တွင်းပဋိပက္ခ ဥပဒထိမ်းသိမ်းရေး တပ်မတော် (စစ်အုပ်ချုပ်ရေး တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်) လွှတ်တော် (ပြည်သူ့ အမျိုးသား) နိုင်ငံရေးပါတီများ သမ္မတ (စာရင်း) ဝန်ကြီးချုပ် (စာရင်း) အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်
စီးပွားရေး	လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး မြန်မာကျပ်ငွေ ဗဟိုဘဏ် ဘိန်းထုတ်လုပ်မှု ဆက်သွယ်ရေး (ဖုန်းနံပါတ်) ခရီးသွားလုပ်ငန်း သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ရိုးရာအတိုင်းအတာယူနစ်များ
လူမှုရေး	ရာဇဝတ်မှု လူဦးရေ ပညာရေး တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များ ကျန်းမာရေး ဘာသာစကားများ ဘာသာရေး အမျိုးသမီးများ ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်း လိင်မှုဆိုင်ရာကုန်ကူးခြင်း ယဉ်ကျေးမှု နိုင်ငံတော်သီချင်း နိုင်ငံတော်အလံ အထိမ်းအမှတ်တံဆိပ် ရိုးရာပြက္ခဒိန် ဆင်ဆာဖြတ်တောက်မှု ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်း ဝတ်စားဆင်ယင်မှု အစားအစာ အက နိုင်ငံအမည် မြန်မာနာမည် ဆယ့်နှစ်လရာသီပွဲတော်များ ဒဏ္ဍာရီလာသတ္တဝါများ စာပေ မီဒီယာ ဓာတ်ပုံပညာ ဂီတ အမျိုးသားသင်္ကေတများ အားလပ်ရက်များ ထိုးကွင်းထိုးခြင်း မင်္ဂလာ ၁၂ ခန်း (လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်း)
မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အချက်အလက်များ