Հուլիս
| << | Հուլիս | >> | ||||
| Կի | Եկ | Եք | Չո | Հի | Ու | Շա |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | |||
| 2024 | ||||||
Հուլիսը (լատին․՝ Julius — «(Յուլիոսի ամիս», բառացի՝ խուճուճ), տարվա յոթերորդ ամիսն է (Հուլյան և Գրիգորյան օրացույցներում), ունի 31 օր։ Հուլիսը տարվա ամենատաք ամիսն է Հյուսիսային կիսագնդում (որտեղ հուլիսը ամռան երկրորդ ամիսն է) և ամենացուրտը՝ հարավային կիսագնդում (որտեղ հուլիսը ձմռան երկրորդ ամիսն է)։
Հուլիսն անունն ստացել է ի պատիվ Հուլիոս Կեսարի, որը ծնվել է այդ ամսում։
.JPG)
Ժամանակակից դարաշրջանում մինչ հուլիսի 23-ը (ըստ գրիգորյան օրացույցի)ը գտնվում է Խեցգետին համաստեղությունում, իսկ հուլիսի 23-ից հետո՝ Առյուծ համաստեղությունում[1][2]։
Հայաստանյան իրադարձություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայկական տոմարում հուլիսը համընկել է հրոտից ամսվա հետ։ Հայաստանում ջերմային ռեժիմով՝ ամառային, օրացուցայինով՝ ամռան երկրորդ ամիսն է։ Ցերեկվա տևողությունը Երևանում 14 ժ 46/7 է (15-ին)։ Արեգակի բարձր, հորիզոնից 73°06՝-ից (1-ին) 68°24՝ (31-ին) է։ Արևափայլքի տևողությունը 179-ից (Ստեփանավան) 422 ժ է (Արարատ)։ Արեգակնային գումարային ճառագայթումը 13,7-ից (Տաշիր) 20,3 կկալ/սմ² ամսական արեգակնային ճառագայթման հաշվեկշիռը՝ 7,4-ից (Բերդ) 11,3 կկալ/սմ2 ամիս (Եռաթմբեր)։ Օդի միջին ջերմաստիճանը 8,7-ից (Արագած) 25,8 °C է (Մեղրի), նվազագույնը՝ 4,8-ից (Արագած) 20 °C (Մեղրի), առավելագույնը՝ 12,4-ից (Արագած) 33 °C (Արմավիր)։ Օդի հարաբեր, խոնավությունը 39-ից (Արենի) 81% է (Սեմյոնովկա գյուղ)։ Հուլիսին մթնոլորտային տեղումների քանակը նվազում է մինչև Գմմ (Նշավան գյուղ)։ Առանձին դեպքերում տեղումների առավել բարձր արժեքները հասնում են մինչև 86 մմ (Տաշիր)։ Քամու արագությունը 1-8,6 մ/վ է, առավելագույնը՝ 11,7 մ/վ, լեռնանցքներում, հետկեսօրյա ժամերին, գերակշռող ուղղությունը՝ հյուսիս և հյուսիս-արևելք։
Հուլիսը ամառային սակավաջուր փողի առաջին ամիսն է։ Գետերով հոսում է տարեկան հոսքի 5-10 %-ը. սառցաբծերից և ձնաբծերից սնվող գետերով՝ 15- 20 %-ը, ստորերկրյա սնմամբ գետերի ջրի ջերմաստիճանը 1000 հ/բարձր, վրա 14,9 °C է, 2200 մ՝ 7,9 °C, մյուս գետերում համապատասխանաբար՝ 19,2 °C և 12 °C։ Գետերի ջրի ջերմաստիճանը յուրաքանչյուր 100 մ բարձրանալիս նվազում է 0,6°Օ-ով։ Սևանա լճի մակերևութային շերտի ջրի միջին ջերմաստիճանը 18 °C է (առավելագույնը՝ 19,5 °C, դիտվել է 1989 թվականին), Արփի լճի ջրամբարինը՝ 17,9 °C, Ապարանի ջրամբարինը՝ 19,2 °C, Քարի լճինը՝ 10,2 °C։ Հուլիսը տարվա ամենատաք ամիսն է։ Օդի ջերմաստիճանը հասնում է առավելագույնին։ Դադարում են լեռն, գետերի վարարումները։ Անամպ երկնակամարում Արեգակը կիզիչ է։ Հողում խիստ պակասում է խոնավությունը։ Դաշտերն ու այգիները հիմնականում ոռոգվում են։ Օդը լցվում է ծաղիկների ու չոր խոտի բուրմունքով։ Անասունների հոտերը բարձրանում են ալպյան և մերձալպյան արոտներ, սկսվում է հացահատիկի ու մրգերի բերքահավաքը։
Թեպետ հուլիսը ամենատաք ամիսն է, բայց երբեմն բարձր լեռնագագաթներին կարկուտ ու ձյուն են տեղում։ Հուլիսի առաջին տասնօրյակում ցածրադիր գոտում օդի միջին ջերմաստիճանը բարձր է 20-25°Օ-ից, լեռնային գոտում՝ 15°0-ից, ավարտվում է կլիմայական գարունը։ Սկսվում է ծիրանի բերքահավաքը, հասունանում են ելակը, թութը, բալը, գարին, աշնանացան ցորենը, ձմերուկը և սեխը, գարնանացան ցորենը, կարտոֆիլը, լոլիկը, վարունգը, լոբին և այլն։ Հուլիսի երրորդ տասնօրյակում Հայաստանի ամբողջ տարածքին բնորոշ են ամենաբարձր ջերմաստիճանները։ Վերջին հազարամյակում կայունացել է հուլիսիի 22-ին հաջորդող կիրակին Վարդավառի («ջուր ցողելու», «ջուր լցնելու») օրը նշելու ավանդույթը։ Այդ օրը լավագույնս համապատասխանում է դաշտային աշխատանքների ավարտին, հացահատիկի բերքահավաքին։ Հուլիս ամսում տոնվում են Սահմանադրության օրն ու Վարդավառը։
Հայաստանի Սահմանադրության օրը նշվում է հուլիսի 5-ին։ Այն ոչ աշխատանքային օր է։ Հայ առաքելական եկեղեցին Վարդավառը նշում է հուլիս ամսվա առաջին կիրակի օրը որպես տաղավար տոն։ Նրան հաջորդող երկուշաբթին ընդունված է որպես մեռելոց և ոչ աշխատանքային օր է։ Այդ տոները նշելու համար 2013 թվականի հուլիսի 5-ից 8-ը հայտարարվեցին ոչ աշխատանքային օրեր։ Հայաստանի երեք մարզերում՝ Սյունիքում, Լոռիում և Տավուշում Վարդավառը տոնում են մի այլ օր՝ հուլիսի 20-ից հետո առաջին կիրակի օրը։
Տոներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 2 հուլիսի — Սպորտային լրագրողի միջազգային օր,
- 6 հուլիսի — Համբույրի համաշխարհային օր
- 7 հուլիսի — Իվան Կուպալա
- 8 հուլիսի — Ընտանիքի, սիրո ու հավատարմության օր Ռուսաստանում
- 11 հուլիսի — Ազգաբնակչության համաշխարհային օր
- 14 հուլիսի — Բաստիլի գրավման օր
- 17 հուլիսի — Ծովային ավիացիայի օր Ռուսաստանում[3] և Էթնոգրաֆի օր
- 20 հուլիսի — Շախմատի միջազգային օր
- 23 հուլիսի — Պսկով քաղաքի օրը
- 28 հուլիսի — PR-մասնագետի օր Ռուսաստանում
Հուլիս ամսում իրենց անկախության տոնն են նշում՝
- հուլիսի 3-ին՝ Բելառուսը,
- հուլիսի 4-ին՝ Ֆիլիպինները և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները,
- հուլիսի 5-ին՝ Ալժիրը և Վենեսուելան,
- հուլիսի 9-ին՝ Արգենտինան և Հարավային Սուդանը,
- հուլիսի 10-ին՝ Բահամյան կղզիները,
- հուլիսի 20-ին՝ Կոլումբիան,
- հուլիսի 21-ին՝ Բելգիան,
- հուլիսի 26-ին՝ Մալդիվները,
- հուլիսի 28-ին՝ Պերուն,
- հուլիսի 30-ին՝ Վանուատուն։
Անունը այլ լեզուներում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եվրոպական որոշ լեզուներում հուլիս ամիսն ունի լատինական ավանդույթից տարբերվող անուն։ Ֆիններեն ասում են heinäkuu, այսինքն՝ խոտի ամիս, խորվաթերեն՝ srpanj՝ մանգաղ բառից։ Լիտվաներենում և սլավոնական որոշ լեզուներում հուլիսն իր անունն ստացել է այդ ամսում ծաղկող լորենու անունից՝ ուկրաիներեն՝ липень, բելառուսերեն՝ ліпень, լեհերեն՝ lipiec, լիտվաներեն՝ liepa։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Տարվա ընթացքում արևն անցնում է ոչ թե 12, այլ 13 համաստեղություններով
- ↑ И. А. Климишин, Календарь и хронология, М., 1990, стр. 41:
- ↑ День основания морской авиации ВМФ России. (ռուս.)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
|
Ընթերցե՛ք «հուլիս» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
